Misleidende grafieken Tip 2: Wantrouw alles in 3D
Misleidende grafieken Tip 1: Klopt het wel?
17 december 2018Inspiratie: Brendan Dawes
7 januari 2019
Misleidende grafieken spelen steeds vaker een rol bij fake nieuws. Hoe herken je (vaak bewuste) misleiding in grafieken en datavisualisatie? Driedimensionale grafieken zijn vrijwel altijd misleidend.
Onze hersenen zijn erg slecht in het interpreteren van drie dimensies op het platte vlak. De ‘ponzo-illusie’ illustreert dit:
De twee horizontale strepen zijn even lang, maar door de suggestie van perspectief lijken ze verschillend.
Om te illustreren dat onze hersenen erg slecht zijn in het interpreteren van 3D in 2D visualisaties heb ik een reeks grafieken gemaakt. De eerste is een 3D taartdiagram. Welk bedrijf heeft het grootste marktaandeel? Op het eerste gezicht lijkt het blauwe bedrijf (bedrijf 3) het grootste marktaandeel te hebben.
Maak je van de 3D versie echte een 2D versie, dan zie je hoe vertekend dat beeld is. Nu lijken het blauwe en gele stuk even groot.
Eigenlijk heb je voor een nauwkeurige vergelijking een staafdiagram nodig. Nu zie je duidelijk welk bedrijf het grootste marktaandeel heeft.
Ik vond ook nog een taartdiagram nerden grapje dat ik jullie niet wilde onthouden:
(Federico op GraphJam)
Wanneer wel 3D?
3D grafieken zijn overigens niet altijd ‘fout’. Kijk bijvoorbeeld eens naar deze visualisatie:
Uiteraard spelen dezelfde bezwaren een rol, sterker nog, als je goed kijkt zijn ze appels met peren aan het vergelijken en is daarmee eigenlijk misleidend. Maar deze visualisatie heeft duidelijk ook een verhalende functie. En de keuze voor een 3D landschap taartdiagram vertelt dat verhaal uitstekend. Hier is het niet de bedoeling dat je de data zo nauwkeurig mogelijk kunt aflezen, maar dat je snapt waar de visualisatie over gaat. Het nodigt uit om te lezen en is informatief. Een dergelijke visualisatie is uitermate geschikt voor bijvoorbeeld een krant of tijdschrift. Maar weer niet voor een dashboard waar het belangrijker is dat de data snel te begrijpen zijn.
Waar bovenstaande bezwaren niet gelden is ruimtelijke data. Daar kan het juist heel goed werken om een derde dimensie toe te voegen, dat is soms zelf nodig om de data goed weer te kunnen gegeven. En nieuwe technologiën, zoals augmented reality, bieden vele mogelijkheden voor 3D datavisualisaties. Maar goed, dan kan je de visualisatie ook in 3D bekijken, dus dan gelden de hierboven genoemde bezwaren niet meer.
In de volgende blog zal ik ingaan op een andere regel: moet de vertical as (bij b.v. een staafgrafiek) altijd bij 0 beginnen? Het antwoord vind je hier.
